W XXI wieku często charakter pracy wymaga od pracodawców współpracy ze sobą. Wykonują oni często czynności w ramach jednego zakładu pracy, co wiąże się z uzupełnianiem się nawzajem w obowiązkach zawodowych jakie ich zespoły realizuję. Przykładem może być budownictwo, gdzie w zasadzie zawsze proces budowlany realizowany jest przez zespoły brygad wzajemnie się na placu budowy przenikające.
Taki stan rzeczy powoduje, że pracodawcy, których pracownicy wzajemnie wykonują w tym samym miejscu swoje obowiązki muszą ze sobą współpracować. Współpraca o jakiej mówię jest wypadkową zarówno prowadzonych czynności (technologia pracy), ale i również bezpieczeństwa pracy. Mimo, że proces pracy się różni to wspólny obszar pracy znacząco wpływa na ich wzajemne bezpieczeństwo. W związku z tym rozpatrując kwestie bezpieczeństwa musimy wziąć pod uwagę integralne przenikanie się zakresów pracy poszczególnych brygad. Uwzględnić ich wzajemne przenikanie się na terenie robót, czy w miejscu wykonywania pracy.
Problem wzajemnej koordynacji pracodawców dotyczy również delegowania pracownika jednego pracodawcy do wykonywania swoich obowiązków na terenie zakładu pracy innego pracodawcy. Wcale nie musimy w tym miejscu mówić o cyklicznym, stałym wykonywaniu obowiązków zawodowych. Wystąpić tutaj może wręcz epizodyczność zadań jakie pracownik może wykonywać.
Synchronizacja zadań poszczególnych zespołów, czy współpraca między sobą ma realny wpływ na skuteczność, precyzyjność czy termin wykonania. Czyli wpływa realnie na jakość oraz efekt finalny pracy.
Wobec powyższych wyzwań jakie stoją przed pracodawcami Ustawodawca nałożył w świetle Art. 208 Kodeksu Pracy obowiązek współpracy między sobą. W świetle wspomnianego przepisu konieczne jest powołanie, wyznaczenie koordynatora sprawującego nadzór nad prawidłowym przebiegiem pracy z punktu widzenia jego bezpieczeństwa. Wyznaczony koordynator przez wzajemne wyrażenie aprobaty danej osoby pełniącej rolę koordynatora pełni on rolę koordynacyjną nad całością procesu.
W świetle obowiązującego prawodawstwa zapisy mówiące o wzajemnej koordynacji pracodawców, oraz powołania koordynatora ds. bhp są nie precyzyjne. Nie mówią one nic na temat trybu powołania koordynatora, kwalifikacji, cz jakie koordynatorowi przysługują prawa i obowiązki. Ustawodawca nie wskazuje jak formalnie ma zostać powołany koordynator. W związku z niejasnością wspomnianych przepisów praktyce rodzić ta sytuacji może wiele kontrowersji wśród pracodawcy jacy wykonują w tym samym miejscu pracę. Nie wspominając już o sytuacji kiedy pracodawca deleguje na teren innego zakładu pracy swojego pracownika na krótki okres. Taka sytuacja rzuca cień na przepisy jakie obowiązują w naszej legislacji, umieszczając je wręcz w kategoriach „pustych” przepisów. W wieloletniej praktyce nie spotkałem się z sytuacją powołania na drodze formalnego porozumienia podpisanego przez pracodawców w zakresie powołania koordynatora ds. bhp w sytuacji kiedy pracodawca deleguje swojego pracownika na kilka dni do innego zakładu pracy. Mimo, że w myśl art. 208 Kodeksu Pracy jest to konieczne.
Niemniej znajdziemy niektóre przepisy, które wynikowo w myśl art. 208 KP regulują kwestie związane z obowiązkami Koordynatora ds. bhp. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 24 sierpnia 2006 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy wykonywaniu niektórych prac z zakresu gospodarki leśnej Dz. U. z 2006 roku nr 161 poz. 1141, gdzie w §6 znajdziemy zapisy mówiące o obowiązkach koordynatora:
- niedopuszczenie do stosowania sposobów wykonywania prac bezpośrednio zagrażających zdrowiu lub życiu pracujących pracowników,
- niezwłoczne wstrzymanie prac w razie stwierdzenia bezpośredniego zagrożenia dla życia lub zdrowia pracowników i podjęcie działań w celu usunięcia tego zagrożenia,
- odsunięcie od pracy pracownika nieprzestrzegającego przepisów i zasad bhp.
Oczywiście mamy tu do czynienia jedynie z ukierunkowaniem oraz wyartykułowaniem obowiązków koordynatora ds. bhp w sektorze leśnym, z uwagi na określenie „w szczególności” należy. Podobnie w Rozporządzeniu Ministra Gospodarki z dnia 28 grudnia 2009 r. w sprawie bezpieczeństwa i higie-ny pracy przy budowie i eksploatacji sieci gazowych oraz uruchomienia instalacji gazowych gazu ziemnego. W tym przypadku w myśl §25 pkt 1 mówimy o powołaniu przez operatora sieci koordynatora w przypadku prowadzenia prac gazo niebezpiecznych.
Nie możemy zapominać o Prawie Budowlanym, gdzie podstawowym obowiązkiem wynikającym z jego zapisów jest powołanie koordynatora ds. bhp w procesie budowlanym. W myśl zapisów § 22 ustawy kierownik budowy pełni rolę w zakresie koordynowania prac na placu budowy w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy:
- koordynowanie realizacji zadań zapobiegających zagrożeniom bezpieczeństwa i ochrony zdrowia:
– przy opracowywaniu technicznych lub organizacyjnych założeń planowanych robót budowlanych lub ich poszczególnych etapów, które mają być prowadzone jednocześnie lub kolejno
– przy planowaniu czasu wymaganego do zakończenia robót budowlanych lub ich poszczególnych etapów
- koordynowanie działań zapewniających przestrzeganie podczas wykonywania robót budowlanych zasad bezpieczeństwa i ochrony zdrowia zawartych w odrębnych przepisach dotyczących bhp.
Ważną rolą kierownika jest wprowadzenie działań zmierzających do pełnego uszczelnienia systemu związanego z koordynacją dostępu na teren budowy, ograniczając tym samym wstęp osobom nie upoważnionym.
Ważną funkcją kierownika jest opracowanie Planu BIOZ budowy, jeżeli jest wymagany. Zwierać on musi nie tylko zapisy dotyczące technologi pracy, ale przede wszystkim zapisy związane z zasadami bezpieczeństwa procesu budowlanego, uwzględniając organizację placu budowy, zasady transportu, procesu składowania, rozładunku oraz zasadami komunikacji po terenie budowy.
Płaszczyznę w zakresie współpracy pomiędzy pracodawcami kiedy ich pracownicy wykonują pracę na terenie jednego zakładu pracy bez względu jaki to jest zakład pracy wynikają również z zapisów międzynarodowych. art. 17 Konwencji Nr 155 MOP dotyczącej bezpieczeństwa, zdrowia pracowników i środowiska pracy z dnia 3 czerwca 1981 r. oraz art. 6 ust. 4 dyrektywy Rady WE 89/391/EWG z 12 czerwca 1989 r. w sprawie wprowadzenia środków w celu poprawy bezpieczeństwa i zdrowia pracowników w miejscu pracy.
W myśl art. 208 §1 pkt 3 KP pracodawcy mają ustalić sposoby współpracy między sobą. Taki zapis w sposób bardzo ogólnikowy traktuje zasady współpracy. W świetle zapisów art. 208 §1 pkt 4 KP pracodawcy winni informować siebie nawzajem o zagrożeniach jakie występują podczas wykonywania przez siebie pracy oraz wzajemnie zapobiegać ich występowania. W praktyce jak wynika z zapisów wspomnianego artykułu pracodawcy powinni się wzajemnie zapoznać z ryzykiem zawodowym jakie występuje na ich stanowiskach pracy, oraz podczas prac jakie wykonują. Trudno znaleźć tu odniesienie do rzeczywistości zawodowej. Proszę sobie wyobrazić sytuację kiedy pracownik przed rozpoczęcie prac jest zapoznawany szczegółowo z zagrożeniami jakie występują na terenie zakładu pracy. Z reguły pracownik taki odbywa krótkie zapoznanie ze specyfiką zakładu oraz podstawowymi zagrożeniami jakie występują na jego terenie. Pracownik odbywa tzw. „instruktaż wprowadzający”. Odnosząc się w tej kwestii do środowiska budowlanego. Mamy z takim stanem d czynienia jedynie na nie licznym budowach gdzie mamy do czynienie z faktycznym wprowadzeniem na teren budowy. Tak się dzieje na inwestycjach gdzie generalnym wykonawcą jest Porozumienie dla Bezpieczeństwa w Budownictwie. Tak zwraca się szczególną uwagę na rzetelne wprowadzenie pracownika do procesu budowy. Niestety poza tym przypadkiem praktyka czasem bywa bardzo brutalna w tym zakresie.
Z uwagi na ogólnikowy zapis płaszczyzny wzajemnej współpracy pracodawców warto się odnieść do takiego stanu rzeczy i zastanowić się co powinno się zawierać w ramach wzajemnego porozumienia.
Otóż, w pierwszej kolejności należy się zastanowić nad trybem powołania koordynatora bhp. W tym miejscu chciałbym się odnieść do faktu, że koordynator jest jednostką powołaną w ramach wzajemnego porozumienia. W związku z tym, zgodę na powołanie danej osoby zgodę powinni wyrazić wszyscy pracodawcy biorący udział w procesie pracy. Modelowym przykładem będzie w tym miejscu prowadzony proces budowlany, gdzie istotną kwestię w zakresie zapewnienia bezpieczeństwa pracy na obszarze budowy pełni Kierownik Budowy. Ten powołany jest zwyczajowo z ramienia Generalnego Wykonawcy. Z reguły to z jego ramienia powołany jest Koordynator ds. bhp, pełniący rolę koordynacyjną w zakresie bezpieczeństwa budowy. W praktyce to w jego kwestii, w porozumieniu z kierownikiem Budowy, Kierownikiem Projektu lub innymi osobami jest ustalenie zasad związanych z wprowadzeniem ekip, zasadami wjazdu sprzętu budowlanego, czy regułami związanymi z prowadzeniem samego procesu budowlanego.
Kolejną kwestią jest rola, oraz uprawnienia koordynatora ds. bhp jaką będzie pełnił na obszarze pracy. Jak będzie jego odpowiedzialność, zakres zadań oraz udział w kształtowaniu bezpiecznej kultury pracy. Koordynator z mocy samej zasady mieć wpływ będzie na wszystkich pracowników. Dlatego „wyposażony” musi zostać w narzędzia formalno-prawne pozwalające mu skutecznie realizować swoje obowiązki. Te kolei związane są wprost proporcjonalnie z poprawą bezpieczeństwa na terenie prac.
Ważną kwestią jest wspólna płaszczyzna współpracy pracodawców w zakresie bezpieczeństwa pracy. W pierwszej kolejności w tym miejscu określić należy tryb i sposób wzajemnego informowania o zagrożeniach jakie mogą się pojawić podczas wykonywania pracy. Dobry rozwiązaniem w tym układzie jest organizacja spotkań koordynacyjnych prowadzonych przez koordynatora bhp gdzie poruszane będą kwestie związane z procesami pracy jakie będą miały miejsce, oraz jaki wpływ ich realizacja będzie mieć na inne stanowiska pracy. Na wspomnianych spotkaniach poruszane powinny być przede wszystkim kwestie związane z organizacją środków jakie pozwolą zabezpieczyć dany obszar pracy. Uwzględniając techniczne, jak i organizacyjne środki zapobiegawcze.
Kolejnym obszarem, jeżeli chodzi o obszar budowlany będzie wzajemne zdefiniowanie kto i w jakim zakresie odpowiedzialny będzie z dostarczenie, utrzymanie w należytym stanie zaplecze socjalne. To bardzo ważny obszar, który z mojego doświadczenia bardzo często budzi wiele kontrowersji. Podobnie również kwestie związane z dostarczeniem oraz dostępnością materiału czy środków transportu bliskiego dla poszczególnych ekip. To bardzo ważne obszaru powodujące bardzo często sporo napięcia nerwowego w trakcie realizacji robót, a to kolei wpływa negatywnie na cały proces budowlany.
Podsumowując, choć rola w myśl zapisów Kodeksu Pracy art. 208 nie jest jasna, dotycząca współpracy pracodawców oraz powołania koordynatora a jest ogólnikowa pełni w dzisiejszych realiach pracy bardzo ważną rolę. Pamiętajmy aby przywiązywać dużą uwagę do roli samego koordynatora jak i uszczegółowienia zapisów w zakresie współpracy już na etapie umów między pracodawcami. Takie działania często uporządkują nam pracy, a to z kolei przełoży się na poprawę poziomu bezpieczeństwa pracy.
