Ostatnio będąc u jednego z inwestorów, zajmującego się wynajmem tzw. box-ów handlowych w pomieszczeniu pracy, w jednym z Centrów Handlowych poruszony został problem oświetlenia naturalnego, a w zasadzie jego braku w jednym z w/w box-ów. Mianowicie, jeden z potencjalnych najemców zwrócił się z zapytaniem do inwestora dlaczego nie ma dostępu do naturalnego oświetlenia w box-ie jakim jest zainteresowany. Padło gremialne pytanie, czy inwestor będzie w stanie takie oświetlenie zapewnić. Zostałem poproszony o zajęcie formalnego stanowiska w tej sprawie.
Cała ta historia jaka miała miejsce, zainspirowała mnie do napisania krótkiego artykułu na temat oświetlenia miejsca pracy. Czy jest oświetlenie, jakie są jego rodzaje, oraz jakie wymagania formalne musi spełnić pracodawca w zakresie zapewnienia normatywu oświetlenia na stanowisku pracy.
Otóż, podczas organizacji stanowisk pracy należy zapewnić na poszczególnych stanowiskach pracy pożądane oświetlenie, mając na względzie natężenie oświetlenia oraz jego równomierność rozproszenia. Uzyskane wartości powinny być ściśle skorelowane z zakresem czynności jakie pracownik będzie na danym stanowisku wykonywał. Stanowisko pracy nie może być niedoświetlone. Oświetlenie nie może również powodować występowania zjawiska olśnienia pracownika.
Oświetlenie stanowisk pracy dzielimy na:
– oświetlenie naturalne
– oświetlenie sztuczne
– oświetlenie punktowe
Stanowiska pracy powinny być tak organizowane aby jak najwięcej światła było pochodzenia naturalnego, było światłem dziennym, tzn. ze środowiska zewnętrznego, tzw. „,matki natury” – mówiąc wprost. Jeżeli światło dzienne nie jest na tyle „mocne” aby dostatecznie doświetlić stanowiska pracy, należy posiłkować się oświetleniem sztucznym, uwzględniając oświetlenie punktowe np. tzw. lampki biurkowe.
Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (tekst jednolity Dz. U. z 2015r. nr 0, poz. 1422) określa, że pomieszczenie przeznaczone na pobyt ludzi powinno być wyposażone w oświetlenie naturalne/dzienne dostosowane do charakteru, przeznaczenia pomieszczenia. Z uwzględnieniem jego kształtu oraz wielkości. Istotnym parametrem definiującym ilość docierającego światła jest wzajemny stosunek powierzchni okien do podłogi. Stosunek ten wynosi co najmniej 1:8, tzn. 1m2 powierzchni okna do 8m2 powierzchni podłogi. Uwzględnić w tym miejscu należy głębokość pomieszczenia. W innym pomieszczeniu, w którym oświetlenie naturalne/dzienne jest wymagane ze względu na przeznaczenie, stosunek ten wynosić powinien co najmniej 1:12.
Kwestię oświetlenia na stanowisku pracy reguluje również Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (tekst jednolity Dz. U. z 2003 r. nr 169 poz. 1650). §15 wspomnianego rozporządzenia nakłada na pracodawcę obowiązek w zakresie zapewnia w pomieszczeniach pracy bezpieczne i higieniczne warunki pracy. Zapis ten dotyczy również oświetlenia. Pracodawca zobowiązany jest do zapewnienia by w pomieszczeniach pracy zapewnione było oświetlenie naturalne/dzienne, sztuczne, oraz odpowiednia temperatura, wymiana powietrza, w tym również prawidłowe zabezpieczenie przed wilgocią, niekorzystnymi warunkami cieplnymi i nasłonecznieniem, drganiami oraz innymi czynnikami szkodliwymi dla zdrowia i uciążliwościami.
Idąc dalej, Rozdział drugi wspomnianego rozporządzenia w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy zobowiązuje pracodawcę do zapewnienia w pomieszczeniach stałej pracy oświetlenia naturalnego/dziennego, chyba, że jest to niemożliwe lub niewskazane ze względu na technologię produkcji, a na stosowanie wyłącznie sztucznego oświetlenia zgodę dla pracodawcy (na drodze odstępstwa) państwowego wojewódzkiego inspektora sanitarnego wydanego w porozumieniu z okręgowym inspektorem pracy.
Ważne jest aby oświetlenie było dostosowane do rodzaju wykonywanej pracy oraz winno być zgodne z Normą PN-EN 12464-1:2012. Światło i oświetlenie – Oświetlenie miejsc pracy – Część 1: Miejsca pracy we wnętrzach. Norma definiuje warunki jakie powinny być spełnione w zakresie oświetlenia, stwarzając tym samym komfortowe warunki pracy. Uwzględniono we wspomnianej normie również warunki pracy przy monitorach ekranowych.
Stosunek wartości średnich natężenia oświetlenia w pomieszczeniach sąsiadujących ze sobą, prze które przebiega komunikacja wewnętrzna, nie powinien być większy niż 5:1. Ciekawostka: Przy wyjściu z pomieszczeń, w których odbywa się praca warunkach np. całkowitej ciemni, powinna być zastosowana strefa adaptacyjna. Celem jej jest przyzwyczajenie się wzroku do zmiany natężenia oświetlenia. Zgodnie z zapisami Normy, dopuszczalne jest zastosowanie oświetlenia awaryjnego tam gdzie może wystąpić zagrożenie życia lub zdrowia z uwagi na np. awarię oświetlenia sztucznego. Wszystkie okna, świetliki, etc. powinny być wykonane w sposób zapobiegający skraplaniu się w nich pary.
Dokładne parametry natężenia oświetlenie na stanowisku pracy zawiera PN-EN 12464-1:2012.
